Recyclinggranulaat – Kwaliteit deel 8; Regelgeving

De kwaliteit van recyclinggranulaten wordt niet alleen bepaald door recyclingbedrijven zelf. Er zijn veel schakels in de recyclingketen die hier een rol in spelen. Op cruciale plaatsen in de keten zijn (wettelijke) regels gesteld om dit in goede banen te leiden. Regels zijn een belangrijke basis voor de circulaire economie, maar er is een woud aan regels. Het is indrukwekkend om te zien hoeveel er van toepassing zijn wanneer we steenachtig afval willen bewerken tot een waardevolle grondstof. We lichten er een paar in dit artikel toe, met oog op circulaire economie en recycling.

Stortverbod

Puin (steenachtig afval) brandt niet en het storten ervan is niet toegestaan. Zo heeft het stortverbod voor bouw- en sloopafval op een relatief makkelijke manier een hele economie op gang geholpen waar recycling de norm is, waar meer dan 20 miljoen ton afvalstoffen in grondstoffen worden omgezet en waar de marktwerking er voor zorgt dat er geen overheidsgeld aan besteed hoeft te worden.

Wet milieubeheer, Omgevingswet (Ow), Activiteitenbesluit, Besluit melden afvalstoffen

De Omgevingswet bepaalt dat afvalstoffen naar daarvoor vergunde inrichtingen moeten worden gebracht. Dat zorgt ervoor dat deze niet diffuus verdwijnen in de omgeving. Omdat het vergunde activiteiten betreft vindt bewerking plaats in een gecontroleerde omgeving. Dit heeft voordelen voor milieuaspecten zoals geluid, stof, bodem, water en lucht. Belangrijk is ook dat deze vergunde locaties geoptimaliseerd zijn om de aangeboden puinstromen hoogwaardig op te werken tot grondstoffen voor de wegenbouw, betonbouw, baksteenproducten, kalkzandsteenproductie et cetera. Er is buffercapaciteit aanwezig die de aanbodstroom logistiek kan managen tot de geleidelijke grondstofstroom die de industrie vraagt.

Bij de vergunde activiteit zijn eisen van toepassing die bepalen welke stoffen mogen worden geaccepteerd. Hierdoor is er sprake van een activiteit waarbij de processen zijn afgestemd op de te ontvangen stromen, die weer zijn afgestemd op de afzetkanalen. Hiermee is de cirkel weer rond.

LAP3, scheiden, mengen, Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS)

Het Landelijk Afvalbeheerplan (LAP3) stelt regels die in vergunningen moeten worden overgenomen. Voor vele afvalstromen zijn sectorplannen opgesteld, zo ook voor steenachtig afval. De minimum standaard is recycling. Alleen wanneer de kwaliteit het niet toelaat, bijvoorbeeld door aanwezigheid van ZZS, is storten toegestaan.

LAP3 stelt ook regels voor het gescheiden houden van vele afvalstromen en een verbod op mengen. Kort gezegd is mengen alleen toegestaan indien het een functioneel doel dient en dit in de vergunning is toegestaan.

Voor ZZS geldt een minimalisatiebeleid, maar een goed instrumentarium is hier nog niet voor ontwikkeld. Door pas aan het eind van de kringloop de minimalisatieplicht toe te passen voor deze enorme groep van stoffen komt er veel druk op de circulariteit te liggen. Het is van veel stoffen nog onvoldoende bekend waar deze allemaal in zitten. Om deze vervolgens met voldoende betrouwbaarheid en volcontinu te detecteren is een zware opgave. Herkenbaarheid is een vereiste. Voor sommige stromen zal blijken dat recycling simpelweg niet meer mogelijk is en de kans is dat ook gelijkende stromen worden benadeeld. Een voorbeeld zijn asbestgelijkende golfplaten die moeten worden geweerd omdat deze de afzetbaarheid nadelig beïnvloeden.

EU regels

Voorbeelden: de Kaderrichtlijn afvalstoffen (gaat onder andere over einde-afval), EVOA (im- en exportregels), REACH (stoffenregelgeving), CPR (Bouwproductenverordening): het is te veel om hier te behandelen.

Europese regelgeving wordt steeds belangrijker en gedeeltelijk is deze rechtstreeks werkend. Hier zitten belangrijke voordelen in, maar ook potentiële problemen. Zo is Nederland, samen met enkele andere landen een gidsland op gebied van recycling, zeker op het gebied van recycling van steenachtig afval. Nederland heeft een bijzondere geopolitieke situatie en op mineraal gebied een beperkte hoeveelheid eigen grondstoffen. Wil Nederland haar circulaire doelen behalen, dan zal zij in Europese verband veel werk moeten verzetten.

Bouwbesluit

In het Bouwbesluit zijn de regels opgenomen voor sloopactiviteiten. Dit begint bij regels voor asbestinventarisatie en asbestverwijdering. Bij sloop moet een asbestvrijverklaring aanwezig zijn. In principe moet asbest daarom in de rest van de recyclingketen geen probleem meer zijn. Desondanks is er bij de recycling een goede controle op asbest nodig en dit blijkt goed te werken.

Het Bouwbesluit bevat een lijst met afvalstromen  die bij sloop apart moeten worden gehouden en gescheiden moeten blijven. Bijvoorbeeld gevaarlijk afval (asbest, teer) moet direct worden verwijderd. Het steenachtig afval, naast een aantal andere stromen, moet eveneens apart worden gehouden. Dat is iets wat door marktwerking verder wordt ondersteund. De puinstromen gaan naar de verwerkingsopties met het laagste tarief en voor steenachtig afval is dat specifieke puinrecycling. Het is niet aantrekkelijk om puin te laten vermengen met andere  bouw- en sloopafvalstromen omdat de verwerking daarvoor aan hogere tarieven is gebonden.

Besluit mobiel breken

Uitzondering op de verwerking van steenachtig afval onder vergunning (Ow) is het mobiel breken op de slooplocatie. Dat is geregeld in het Besluit mobiel breken en in de toekomst in het Besluit Leefomgeving Bouwwerken (Ow). Mobiel breken wordt gezien als uitzondering op de vergunningvereisten. Omdat dit een tijdelijke activiteit is, heeft de wetgever lichtere voorwaarden voor milieuaspecten en procesvoering geformuleerd. Het is een afweging tussen voor- en nadelen. Voordeel is met name beperking van transport. Het steenachtig afval moet daarom ter plaatse zijn vrijgekomen, aanvoer van elders is verboden. Bij aanvoer van de mobiele apparatuur is zwaar transport benodigd en daarom is de optelsom van transporten van puin, recyclinggranulaten en materieel noodzakelijk om een goed beeld te krijgen van de werkelijke duurzaamheidswinst. Dat leidt ertoe dat het verkregen recyclinggranulaat bij voorkeur ter plaatse wordt toegepast. Bij deze afweging zou ook de hoogwaardigheid van opwerken een rol moeten spelen, maar daar is vooralsnog geen goed instrumentarium voor beschikbaar.

Besluit bodemkwaliteit

Het Besluit bodemkwaliteit stelt regels voor toepassing van bouwstoffen, baggerspecie en grond in de bodem en het oppervlaktewater. Belangrijkste doel is de bodembescherming, maar op een goede tweede plaats heeft het Besluit bodemkwaliteit tot doel het hergebruik te bevorderen. Dat doet het door gelijke eisen te stellen voor secundaire en primaire materialen en door een goed doordacht systeem van keuringen en beproevingen. Dit is een goed werkend systeem gebleken, waarbij wordt opgemerkt dat het risico bestaat dat dit systeem wordt ingehaald door Europese regelgeving voor bouwstoffen en waar deze nuance waarschijnlijk niet zal worden gemaakt.

Hoogwaardige recycling

Opvallend is dat er maar weinig regelgeving is die hoogwaardige recycling stimuleert. De prijs regeert en de markt bepaalt het niveau. Er ligt nog een belangrijke uitdaging: willen we naar een hoger niveau, dan moeten hoogwaardige initiatieven worden beloond. Continuïteit in aanvoer en afzet is nodig en ondernemerszekerheid is vereist om te kunnen investeren. Hopelijk gaat de opvolger van LAP3, het CMP, dit bevorderen.

Toezicht en handhaving

Het is belangrijk dat er op alle regels wordt toegezien. Spreekwoordelijk stroomt afval naar het laagste putje en dat is niet wenselijk. De inzet van Omgevingsdiensten en toezicht is noodzakelijk om een gelijk speelveld te bevorderen en de circulaire economie te steunen. Er wordt veel gemopperd op wetgeving en het is vaak lastig om alle regels, die soms zelfs tegenstrijdig zijn, op te volgen. Toch blijkt dat recycling ermee kan worden gestimuleerd en dat op deze manier deze sluitschakel van de circulaire economie efficiënt wordt gestimuleerd en voorziet in een belangrijke grondstoffenstroom. Dit kan een voorbeeld zijn van hoe het ook voor andere stromen kan werken. Regelgeving is hard nodig voor het bereiken van een circulaire economie!